martes, 23 de noviembre de 2010

XAVANÉS

XAVANÉS
O tema de estoutros días ven coa parola danzando na ponta da língua, en xavanés.
Certa vez, contaba Lima Barreto ao seu amigo Castro como fica difícil vivir pregando as conviccións que nos fagan respetables ao público. Em ocasións debemos enterrar o canudo que di cousas da nosa testa, e as di moito diferentes do que atesta o canudo. Em tais condicións a nosa cualidade de feiticeiro sobrepoense as cualidades de adiviño presuntas na escritura esparramada no pergamiño.
Esta vidiña de mixote cronista e opositor das ideas encasteladas na fe do meu amigo Conde, pólo poder da língua e pólo picante que a língua sabe producir, é algo moito festivo, adstringente e variablemente moito emocionante. È  verdade, pero o que mais me admira son as aventuras que produz nos xenerosos o ronco son que os iñorantes e feridos duros, por mal maduros non entenden e mal atenden aos fillos de pindoschan.
Castelo foi um profesor de javanês. Nunha taberna, desas que frutificam no atrito da costa, contaba ao seu amigo Castro peripécias da sua vida.
- Bebe outro viño, home.
O taberneiro buscou outra garrafa e encheo os copos póla metade.
Eu tiña retornado da América e vivia literalmente na miséria. Vivia fugindo da vida, distribuíndo ciência do meu coñecimento à torta e à direita. Em certa ocasión pensei ser profesor particular do mundo rico e gañar cartos no culto pobre.
Pasando por Zas, camiño da Ruña, unha chispa chispeou a miña cachola.
 - Zas!
Iluminou-se o meu pensamento coa idea clara de ser profesor. Profesor de xavanês! Ora pro nobis, pensei cá cós meus botons, se o Castelo, póla pena de Lima Barreto, asentado em catro letras foi capaz de beber viño da vida, eu podía repetir o feito emborrachandome com a espuma da cerveja.
De mañanciña, bem na hora que o meu amigo Felix abria as portas do concello, estava eu alá, procurando na biblioteca informacións da língua xavanês. A noitiña, na solidón dos campos de Toba, cara os pinares danzarinos de valsas vienesas, repetia eu, em salmo da fonética malaia, catro letras do códice xavanês. Andei de Toba a Lires póla estrada do alto monte. En Estorde, no fin do dia estaba eu na outra fronteira do mar. As miñas canelas doian de tanto bordear os augures penedos de Caneliñas. Tanto sacrifício eu facia para poder administrar com boas  hotias o canto xavanés.
De tanto ladaiar o rosário convencime que aquela era a língua mais linda do mundo. O taberneiro inqueriome perguntandome:
- Señor Borrego, cando salda a sua conta de viño e cerveza?
- Em breve, señor Caverna – respondin eu – Estou abrindo unha academia de xavanês e...
- Que diabo de negocio é esse, señor Borrego- cortoume o caverneiro.
Adorei o ataque e reforzei o seu patrimônio adulando o seu intelecto e, de paso, esclarecia-o que o sabor podia ser mellorado com um pouco de pimenta da língua xavanês. O xavanês era unha língua da Indochina, conteille, e os chinos estan a medrar por toda parte. Um bo cavernero debe saber falar a língua dos feligreses. Debe ser esperto para mellorar a sua competencia no mercado de brebaxes de fogo. A seguinte rodada de viño e cerveja, com pulpo de entrada, foi na conta do envaidecido caverneiro.
Publiquei a miña primeira oferta de profesor xavanês no portal de entrada do piso alugado na rua da pena. Pasados três dias, tocou o movil. Era o conde da boa esperanza, baron de boi morto, fillo emérito de Xaquecuenca, distrito do bonfin, na pereferia do madrigal promontório de simanca la vieja, donde eu devia personalizarme ao dia seguinte.
Amigos que yacéis en la costa de mi espalda muerta, imaginaros el sacrificio realizado para conseguir ultrapasar los montes de león y allí llevar la buena gracia del javanés a la dehesa castellana. Fui a pié. Llegué cansadísimo. El conde vivía en fiesta y, con maternal cariño, las puertas de Castelo se izaban al embrujo de mis pies. “En toda a miña vida foi o único momento en que cheguei a sentir a simpatía da natureza…” - conta Barreto
Era un castelo enorme, un castelão, diría mi buen amigo, el portugués. Parecia deserta e seus jardins acusavan a invasión da maleza. O seu interior inspirava um recendo ao descuido, à pobreza típica do desleixo de viver entediado no absolutismo de quem todo tem.
“Na sala, havia uma galeria de retratos: arrogantes senhores de barba em colar se perfilavam enquadrados em imensas molduras douradas, e doces perfis de senhoras, em bandós, com grandes leques, pareciam querer subir aos ares, enfunadas pelos redondos vestidos à balão; mas, daquelas velhas coisas, sobre as quais a poeira punha mais antiguidade e respeito, a que gostei mais de ver foi um belo jarrão de porcelana da China ou da Índia, como se diz. Aquela pureza da louça, a sua fragilidade, a ingenuidade do desenho e aquele seu fosco brilho de luar, diziam-me a mim que aquele objeto tinha sido feito por mãos de criança, a sonhar, para encanto dos olhos fatigados dos velhos desiludidos...”
Non demorou a chegar o conde da miña esperanza.
- Eu sou o profesor de javanês – balbuciei tímido e temeroso das consecuencias de aquela miña ousadia.
- Sientate - solicita maxestosamente o conde. -¿Usted es de aquí?
- Non, meu señor, sou de Perceebes.
- De donde? Hable usted más alto que yo soy sordo.
- De Perceebes, Señoria. Comunidad autonómica de la cuesta de la muerte.
- Ah, bueno, y donde ha hecho sus estudios de javanés?
- En el Brasil, Excelencia. 
Conteille como eu chegara ao Brasil, remando dende a barriga dunha galera herdada do meu antepasado Pindoschan. O capitan marujo era xavanês, habitante da parte oeste de Timor leste.
-       Lo que yo quiero, mi buen amigo...
-       Borrego, atallei eu en axuda de su memoria.
-          Lo que yo deseo, amigo Borrego, es entender un libro traído por el cano a su regreso de las aventuras por el mar pacífico. Llegó a mí como joya de herencia que de niño me prometí entender. En estas tierras de la inhóspita meseta no aprendemos otra lengua que no sea de la casta llana. Antes de morir, quiero aprender, porque es mejor que bueno, esa otra lengua que usted dice japonés.
-          Javanés, señor.
-          Bueno, tanto monta, monta tanto…
-          Isabel como Fernado, Señor – volví al atraco en ayuda del conde.
O vello conde mandou o xoven lacaio traer o libro escrito en xavanés. Era un vello callamazo encadernado en couro, escrito con enormes letras. O prefacio viña escrito en ingles e eu entendí tratarse das historias do príncipe Kalunga. Pasei toda información inglesa ao conde e este, non percebendo a miña achega ao xavanés pólo costado inglês, botou em alta consideración o meu coñecimento de unha língua tan extraña como o xavanés.
O conde non sabia que aprender unha língua é coisa para teima entre nenos e em pouco tempo xá demostraba sinais de estar canso. Os parentes do conde encontraran gracia no feito do conde querer aprender algunha cousa a tan avanzada edade. Motivado pólo entusiasmo dos seus parentes, o Baron de Xaquecuenca aprendia duas letras no mesmo momento que esquecia o que habia aprendido. Eu percebin que era bom ensinar xavanes a quen non era capaz de apreder portugues. Non contaba que o cansacio do vello conde atrapallaría o seu intento de saber xavanés. Ele preferiu o atallo pela senda da tradución ao meu contento.  Falei de algunhas cousas que ele xá sabia e outras que eu iba inventando na emoción do momento. Xavanés é a língua falada em Xava, que tem Xacarta como capital. A sua poboación é bilíngüe, recolle ampla gama de creencias e unha extraordinária mixtura de culturas. A illa está dividida em cuatro províncias e entre suas rochas vulcânicas foran encontrados foseis do Homo erectus, Xava Man, no monte Sanxilan, aos pés de unha minúscula península de Camelle.
O conde encantabase cós meus contos e a min encantabanme os contos de reis que o Baron puña nas miñas mans, a titulo de pagamento pelo esforzo de lle ensinar xavanés. O homen ficava estático , como se estivese a ouvir a parola de um anxo na plaza da Quintana. E eu fui crecendo aos seu oios. Albergoume no seu palácio de Simanca e encheume de regalos: os libros e contos que estou a leer.
Fui perdendo os remorsos, pero morria de medo cando alguns coterraneos exigian convalidación dos meus títulos estrangeiros para continuar a mercar o saber da língua xavanés ao Baron de Jaquecuenca. O temor consolidouse cando a princesa, Pilar de los Desempleados, dixo que ainda que homologados no consulado da Nova España, os meus diplomas non teria valor na costa dos mortos. Fixen um monte de ponderacióins exhibindo a tripla condición de emigrante retornado, español e cidadan galego. Nada adiantaba. A directora chamou os seus oficiais da oficina de colocación e todos chasqueaban do meu portento xavanés. Colocarame na cruz e pediran com ódio que lles aprendera xavanés. - Aqui non tem cristo que saiba xavanés, berraban em céltico romanizado. Eu os entendia. Não querian ser menos que o ilustre conde do Pisuerga, Baron de Jacuenca. Conducirame de mans amarradas à presencia do alcaida. Este dixo que non enxergaba em min neñuma virtude celestial e, sem mais condescendência, pilatou o meu destino na capatacia de um obradoiro, à conta do prestigio de um cargueiro, afundado no atoleiro do atlântico. Pediranme para que contabilizase em xavanés todas as perdas que os cidadans de Lires, Gures e Estode tiñan tido na invasión do chapapote aos caladoiros de pulpos, percebes e berberechos. Alguns do concello, animados pólo desexo de aprender xavanés, propuseran que eu encabezase pela cola a lista dos candidatos a conselleiros do concello. O ministro do señor dixo que o meu perfil no se encuadraba no perfil do bó rego, non na forma que ele entendia que debía ser o meu perfil.
Voulle remeter pra o consulado do Boi Morto. Ainda non há vaga pero ela está prevista na miña reforma sobre a real língua. Garantolle que o señor irá ocupar o lugar. Entrementes volte ao Brasil, estude o tupi dos índios guaranis e traga o seu legado ao Congreso dos Sabios Jacobinos de Santiago.
Imagina, meu bo amigo Conde, que eu sin saber patuska de xavanés fui arrolado pólo señor ministro para representar na grande Amazonia a rouca autonomia de Galiza. Levo comigo a cruz e a espada dos mestres da España. Ao alvorecer de cada dia rezo a deus, como é costume dos santos, pedindo perdón póla afronta ao conto de Lima Barreto, traducido ao saber agrio-dulce da miña pena mixoterra.
Gracias ao xavanés, hoxe eu sou entendido no mundo enteiro. A America tenme na sua preferência. A Europa tamém. Na Australia xá me viran. Na India e Pasquistan xá andei. No Afganistan, alguen da tropa española xá me leu. Recoñezo, non obstante, que niguen na gran illa da Polinesia, moradia do Xava Man, me coñece.   Ainda bem, pois ali todos os bilíngües descobririan o miña ignorância da fala xavanés.

No hay comentarios:

Publicar un comentario